ΚΟΓΙΑΝΙΣΚΑΤΣΙ – ΠΑΟΥΑΚΑΤΣΙ – ΝΑΚΟΪΚΑΤΣΙ

ΚΟΓΙΑΝΙΣΚΑΤΣΙ – ΠΑΟΥΑΚΑΤΣΙ – ΝΑΚΟΪΚΑΤΣΙ

Η τριλογία της ζωής

Κογιανισκάτσι

Έβλεπα τους μεγάλους του κόσμου να χαριεντίζονται, να ανταλλάσσουν χειραψίες και χαμόγελα, να προσπαθούν να μας πείσουν πως νοιάζονται για το περιβάλλον. Έβλεπα τους διαδηλωτές με αναψοκοκκινισμένα πρόσωπα, με πραγματική αγωνία στα μάτια να αγωνίζονται να ακουστεί η φωνή τους εις ώτα μη ακουόντων, να χτυπιούνται και να συλλαμβάνονται από την αστυνομία. Η πολυδιαφημισμένη Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή στη Κοπεγχάγη (και όχι Κοπενχάγη, σύντροφοί μου!), απεδείχθη μία μεγάλη συμπαιγνία των οικονομικά ισχυρών οι οποίοι μιλούν μόνο για κέρδη και ζημιές και όχι για ανθρώπινες ζωές, ακόμη και αν περιλαμβάνεται και η δική τους μέσα. Τέτοια αναισθησία! Ή μήπως ανοησία;

Έτσι, εν μέσω απογοήτευσης, τσαντίλας και προβληματισμών προέκυψε το σημερινό θέμα. Βέβαια θα σας πάει κάμποσα χρόνια πίσω, ίσως να με πείτε ρετρό, αλλά δε βαριέσαι. Εδώ ο πλανήτης πάει κατά διαόλου, το πώς θα με χαρακτηρίσετε θα με νοιάξει;

Τρεις ταινίες, μία τριλογία, που ξεκίνησε το 1982 και ολοκληρώθηκε είκοσι χρόνια μετά, το 2002. «Κογιανισκάτσι», «Παουακάτσι», «Νακοϊκάτσι», σκηνοθέτης ο Γκόντφρεϊ Ρέτζιο και είμαι βέβαιος πως δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει ακούσει τη μουσική που έγραψε για τις ταινίες αυτές ο Φίλιπ Γκλας.

Είναι η ώρα της σιωπής

Δε μιλάει κανείς, μόνον εικόνες και μουσική. Είναι ένα παιχνίδι των αισθήσεων, ένα κέντρισμα του μυαλού. Οι εικόνες αλληλοσυγκρούονται, λειτουργούν διαλεκτικά, δημιουργούν συναισθήματα και μας βάζουν σε σκέψεις.

Κογιανισκάτσι

Στη γλώσσα των ινδιάνων Χόπι, «κάτσι» σημαίνει, ζωή. «Κογιανισκάτσι», σημαίνει ζωή χωρίς ισορροπία, ανισσόροπη, τρελή, σε μια πιο ελεύθερη μετάφραση. Ο Ρέτσιο καταγράφει αυτήν την τρέλα. Ξεκινάει γλυκά και μας μεταφέρει στην ομορφιά της γης, τους ανθρώπους και τη φύση, κοντά στα σύννεφα, τα νερά, τα λουλούδια, τα δέντρα, τις θάλασσες, τα βουνά. Και ύστερα μας αστράφτει ένα χαστούκι. Όχι επειδή είναι βίαιος, βίαιος είναι ο κόσμος, αυτός μας δίνει ένα χαστούκι αφύπνισης και μας πετάει κατάμουτρα τις εικόνες της καθημερινότητάς μας.

Ο ουρανός μαυρίζει, τα εργοστάσια ξερνούν θάνατο, τα νερά μεταφέρουν δηλητήριο, οι άνθρωποι ασφυκτιούν μέσα στις πόλεις, δεν είναι οι άνθρωποι που βλέπαμε πριν. Είναι βλοσυροί, με την αγωνία στα μάτια, κινούνται μηχανικά, διεκπεραιώνουν, δε ζουν. Η ομορφιά γίνεται ασχήμια, η χαρά γίνεται λύπη, το φως γίνεται σκοτάδι, τα χρώματα εξαφανίζονται, ο πλανήτης καταστρέφεται.

Παουακάτσι

«Κάτσι», λοιπόν, σημαίνει ζωή και «Παουακάτσι» θα πει, ζωή σε μεταμόρφωση. Είναι το δεύτερο μέρος της τριλογίας του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο, που γυρίστηκε το 1988.

Ο σκηνοθέτης εξακολουθεί να σιωπά. Αφήνει πάλι την εικόνα και τη μουσική να πάρουν το θεατή από το χέρι και να τον μεταφέρουν στις γειτονιές του κόσμου, συγκεκριμένα του αναπτυσσόμενου κόσμου. Επίκεντρο, αυτή τη φορά, είναι οι άνθρωποι. Η κάμερα πηγαίνει στη Βραζιλία, την Κένυα, το Νεπάλ, την Αίγυπτο, το Περού, την Ινδία.

Και είναι εικόνες όμορφες με τους ανθρώπους να εργάζονται, να μαγειρεύουν, να λατρεύουν το θεό τους, να ζουν. Εδώ έχει εξαφανιστεί η ανισορροπία. Αυτό που κυριαρχεί είναι η μικρή, προσιτή, ανθρώπινη κλίμακα των πραγμάτων. Και η ομορφιά, η ομορφιά των αντικειμένων και περισσότερο των ανθρώπων. Η κάμερα αφήνεται και χαϊδεύει απαλά αυτήν τη γλυκιά καθημερινότητα, την όχι εξιδανικευμένη, όχι εύκολη, αλλά εκείνη τη γεμάτη μυρωδιές, με τη μυρωδιά της ζωής να κυριαρχεί και το χαμόγελο των ανθρώπων να είναι ειλικρινές και όχι νευρικό, βεβιασμένο, υποχρεωτικό. Ο σκηνοθέτης προσεγγίζει αγαπησιάρικα τον άνθρωπο, κάνει την καθημερινότητά του να μοιάζει με ποίηση και δε θέλει τίποτε περισσότερο να μας πει, από το ό,τι αυτή η ζωή χάνεται και μαζί της χανόμαστε κι εμείς!

Νακοϊκάτσι

Έλεγα πως «κάτσι» σημαίνει ζωή και «Νακοϊκάτσι», πα να πει, ζωή όπου ο ένας σκοτώνει τον άλλον. Όταν οι Χόπι χρησιμοποιούν αυτή τη λέξη, εννοούν τον πόλεμο ως τρόπο ζωής. Και η σιωπή συνεχίζεται, ο Φίλίπ Γκλας επιμένει να «ντύνει» με μουσική τις εικόνες του Ρέτζιο, αλλά, ας μην ξεχνάμε, πως ήδη έχουμε μπει στον 21ο αιώνα. Πλέον, τρέχουμε! Η εποχή της ταχύτητας είναι εδώ, μαζί με την τεχνολογία η οποία χρησιμοποιείται από το σκηνοθέτη για να επεξεργαστεί τις εικόνες του, που αυτό το οποίο  κάνουν είναι να καταγράφουν την καθημερινότητά μας. Και έρχεσαι εσύ, ο δύσπιστος αναγνώστης και λες: «και τι μας νοιάζει η καταγραφή; Τα βλέπουμε και μόνοι μας». Εντάξει, δεν είναι μια απλή καταγραφή, αλλά χρησιμοποιείται για να θέσει ερωτήματα και προβληματισμούς. Γιατί, πώς να το κάνουμε, έχουμε καταντήσει υποχείρια της τεχνολογίας. Κανείς δε διαφωνεί πως είναι χρήσιμη, αλλά το να τρελαίνομαι όταν χάνω το κινητό μου ή να μην μπορώ πλέον να γράψω με το χέρι, είναι προβληματάκια, δε νομίζετε; Αυτό λέει η ταινία, αλλά κι ακόμη περισσότερα. Πως, δηλαδή, η τεχνολογία επηρεάζει τα πάντα. Ακόμη και την τέχνη, ακόμη και τις ιδεολογίες, αλλά, ακόμη και τις σχέσεις!  Και φυσικά μπαίνουν και ζητήματα ηθικής, τα οποία ταλανίζουν τον Χόμο Τεχνολόγκικους (!), όπως, για παράδειγμα, η κλωνοποίηση. Βέβαια, μη νομίσει κανείς, πως ο Γκόντφρεϊ Ρέτζιο, τάσσεται κατά της τεχνολογίας. Άλλωστε και ο ίδιος τη χρησιμοποιεί στην ταινία του, ο φουτουριστικός του κόσμος, έρχεται σε εμάς επεξεργασμένος σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το ζήτημα είναι, και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα, πώς η τεχνολογία χρησιμοποιείται, και, κυρίως, από ποιούς  ελέγχεται!

Το τραγικό φινάλε

Ξέρω, σας μαύρισα την ψυχή, μέρες που είναι, αλλά το κλίμα μεταβάλλεται ραγδαία και το τραγικό φινάλε δε φαίνεται να είναι μακριά. Δεν αναφέρομαι στη χρονολογία 2012, που σύμφωνα με τους Μάγια, θα καταστραφεί ο κόσμος! Ούτε στην ταινία «2012» του Ρόναλν Έμεριχ, η οποία θα προβληθεί οσονούπω. Μιλάω για την κλιματική αλλαγή και το μη αναστρέψιμο, κατά πως φαίνεται, της κατάστασης. Όσο για την ταινία του Έμεριχ, δεν είναι τίποτε περισσότερο από μία, ακόμη,  ταινία καταστροφολογίας, από αυτές που ξέρει να πλασάρει το Χόλιγουντ και να τα κονομάει μιλώντας για το κακό που θα μας βρει. Αντίθετα η τριλογία του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο δεν είχε για σκοπό το κέρδος. Άλλωστε, τι κέρδος μπορεί να έχει ένα, ή μάλλον, τρία, ντοκιμαντέρ, χωρίς αφήγηση που το μόνο που κάνουν είναι να ζορίζουν το μυαλό μας;

Δεν ξέρω αν οι μεγάλοι συνδιασκεπτόμενοι της Κοπεγχάγης έχουν δει την τριλογία ή έστω ένα μέρος της. Μπορεί να την είδαν, μπορεί όχι. Είμαι σχεδόν βέβαιος πως και τώρα αν τους την έδειχνε κάποιος, δεν υπήρχε περίπτωση να σκεφτούν διαφορετικά. Εκεί ψηλά, είναι αλλιώς οι άνθρωποι. Κάθε βήμα προς την εξουσία, πατάει και ένα σκαλοπάτι συναισθήματος που εξαντλείται μόλις φτάσεις στην κορυφή.

Οι ταινίες είναι ένα πολύ καλό δωράκι για τις μέρες αυτές. Από όσο γνωρίζω, κυκλοφορούν σε ντιβιντί. Κατά τα άλλα, τηρών το σαβουάρ βιβρ των εορτών, σας εύχομαι από καρδιάς, «Καλά Χριστούγεννα!».

Η ΕΠΟΧΗ 25 Δεκεμβρίου 2009

2 Σχόλια

Comments RSS TrackBack Identifier URI