Αναζητώντας το νεοελληνικό πρόσωπο
Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ (1870-1934) είναι ένας από τους πιο σημαντικούς έλληνες ζωγράφους, ένας καλλιτέχνης που εντυπωσίασε με την πρωτοτυπία και τη μοναδικότητα των έργων του. Ήταν ένας άνθρωπος απλός που αγαπούσε τη λαϊκή παράδοση, την ιστορία και τους μύθους του τόπου κάτι που αποτύπωσε στα έργα του. Με τρόπο απλό, με μορφές λουσμένες στο φως και το χρώμα, χωρίς κανενός είδους επιτήδευση αλλά με αγάπη και γλαφυρότητα. Το έργο του ανακάλυψε ο Στρατής Ελευθεριάδη (Τεριάντε) που συνάντησε το Θεόφιλο στη Μυτιλήνη αλλά διεθνώς αναγνωρίστηκε μετά το θάνατό του.
Τη ζωή και το έργο του Θεόφιλου Κεφαλά – Χατζημιχαήλ προσεγγίζει με την ταινία «Θεόφιλος» ο Λάκης Παπαστάθης, που γυρίστηκε το 1987. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης σε συνέντευξή του για την ταινία σημειώνει: «Θα έλεγα πώς η ταινία μου είναι η ποιητική βιογραφία του ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ. (…) η ποιητική προσέγγιση αυθαιρετεί σε επί μέρους στιγμές, δεν έχει την αγωνία του ολοκληρωμένου (…) μ’ άλλα λόγια αναζητά γνωστικούς τρόπους προσέγγισης μέσα από την ποιητική κυριολεξία (…)».
Νομίζω πως ο Παπαστάθης δίνει με τον καλύτερο τρόπο το περιεχόμενο, την ουσία αλλά πάνω απ’ όλα την αίσθηση που αφήνει η ταινία του. Γιατί δεν πρόκειται για βιογραφία που αναφέρεται στη ζωή του ζωγράφου αλλά περισσότερο μπαίνει στον τρόπο με τον οποίο βιώνει ο Θεόφιλος τον χώρο, την εποχή, την παράδοση και το πως όλα αυτά μετατρέπονται σε έμπνευση και ανάγκη να τα ζωγραφίσει.
Τι είναι όμως ο Θεόφιλος; Είναι ένας εθνικιστής που κυκλοφορεί με φουστανέλα -ενώ πλέον έχει επικρατήσει η δυτική φορεσιά-, που παριστάνει το Μεγαλέξαντρο και κρατάει την ελληνική σημαία; Όχι βέβαια! Και ούτε από την ταινία φαίνεται κάτι τέτοιο. Ο τρόπος που βιώνει την καθημερινότητα ο ίδιος αλλά και το έργο του δείχνει το πως έβλεπε την εποχή που ερχόταν, πως προσπαθούσε να κρατήσει ζωντανό ένα παρελθόν με τους ήρωες του ’21, τη λαϊκή παράδοση, τον Καραγκιόζη, τους λαϊκούς διασκεδαστές. Με λίγα λόγια ζούσε σαν υπνωτισμένος μέσα στην αχλή του ελληνικού μύθου και αυτό το δικό του σύμπαν αποτύπωσε στην τέχνη του. Μια Ελλάδα γεμάτη φως, μια Ελλάδα που χάνεται και που το φάντασμά της μοιάζει να τον κυνηγά και να το κυνηγά.
Μα τι ωραία που έχει τα έχει φτιάξει όλα αυτά ο Λάκης Παπαστάθης. Με τι αγάπη, διακριτικότητα και θαυμασμό μας παρουσιάζει τον άνθρωπο και τον καλλιτέχνη Θεόφιλο Χατζημιχαήλ! Η σκηνοθεσία του αποτελείται από αφηγηματικά θραύσματα τα οποία λειτουργούν αυτόνομα αλλά όχι μόνα τους. Υπάρχει πάντοτε το υλικό που τα συνδέει καθώς η φιγούρα του ζωγράφου, που τον ερμηνεύει μοναδικά ο Δημήτρης Καταλειφός, βρίσκεται παντού. Ο δε σκηνοθέτης, με το δικό του τρόπο, ζωγραφίζει και γράφει. Κινηματογραφεί όχι μόνον με την κάμερα αλλά χρησιμοποιώντας επί πλέον, άλλοτε το πινέλο κι άλλοτε την πένα. Ο Παπαστάθης συνθέτει τις τέχνες, η ταινία του δεν μπορεί να ιδωθεί μόνον ως κινηματογράφος, γιατί είναι πού περισσότερα πράγματα. Είναι μια συνολικότερη προσέγγιση της τέχνης γι’ αυτό στην περίπτωση του Λάκη Παπαστάθη δε θα μιλήσω για σκηνοθέτη αλλά για δημιουργό. Όχι πως ο σκηνοθέτης δεν είναι δημιουργός αλλά το σινεμά του Λάκη Παπαστάθη, όπως το βλέπουμε στο «Θεόφιλο» είναι ένα έργο που δεν παρασύρει με τη δράση του αλλά που γοητεύει με το στοχασμό και το βάθος του. Άλλωστε όπως έχει πει και ο ίδιος «είμαι ένα παιδί της ελληνικής λογοτεχνίας που κάνει σινεμά».
Θυμόμαστε το Λάκη Παπαστάθη που έφυγε από κοντά μας στις 9 Μαρτίου 2023, στα 79 του χρόνια.
Στράτος Κερσανίδης
Σχολιάστε
Δεν υπάρχουν σχόλια.
Στράτος Κερσανίδης 
Σχολιάστε